Türk bilim insanı öncülüğünde uluslararası bir ekip, biri yaşanabilir bölgede olmak üzere dört yeni ötegezegen keşfetti. Ankara Üniversitesi (AÜ) Fen Bilimleri Enstitüsü Astronomi ve Uzay Bilimleri Ana Bilim Dalı doktora öğrencisi Selçuk Yalçınkaya, tez çalışması kapsamında yürüttüğü araştırmalarla bu önemli keşfe imza attı. Çalışmanın sonuçları, gök bilimi alanının en prestijli dergilerinden “Astronomy & Astrophysics”’te yayımlandı.
4 ötegezegen keşfedildi
Yalçınkaya, TÜBİTAK 2214-A Yurt Dışı Doktora Sırası Araştırma Burs Programı desteğiyle Belçika’daki Liege Üniversitesi’nde araştırmalarını sürdürürken, Türkiye’deki gözlemevlerinde de çalıştı. Yalçınkaya ve ekibi, aralarında Nobel ödüllü bilim insanlarının da bulunduğu uluslararası bir kadroyla, ötegezegen keşfinde sık kullanılan “geçiş yöntemi”ni uyguladı. Bu yöntemle, Güneş’ten daha küçük ve soğuk TOI-5799 yıldızının etrafında iki, TOI-1743 ve TOI-6223 yıldızlarının etrafında birer ötegezegen keşfedildi. Geçiş yönteminde bir ötegezegenin kendi yıldızının önünden geçerken yıldızın ışığında oluşturduğu hafif ve periyodik düşüşler inceleniyor. Bu sayede gezegenin büyüklüğü, yörüngesi ve atmosferi hakkında bilgiler elde edilebiliyor.
TOI-6223 b (Varsayımsal görsel) Araştırmada AÜ Kreiken Rasathanesi (AUKR) ve Türkiye Ulusal Gözlemevi (TUG) teleskopları da kullanıldı. Yaklaşık 90 ışık yılı uzaklıktaki TOI-5799 sistemi, keşfedilen ötegezegenlerden biri olan TOI-5799c’yi yaşanabilir bölgenin iç sınırında barındırıyor. Bu durum, gezegenin atmosferinin ve sıvı halde suyun var olma olasılığını artırırken James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ile yaşam bulgularına dair gözlem yapılabilme ihtimalini gündeme getiriyor. JWST gibi gelişmiş teleskoplar ile yapılacak ileri gözlemler ile bu gezegende atmosferin olup olmadığı öğrenilebilir.
TOI-1743 b (Varsayımsal görsel) Yalçınkaya, TESS Uzay Teleskobu’nun önceden ötegezegen adaylarını belirlediğini, Dünya’daki teleskoplarla yapılan takip gözlemleri sayesinde bu adayların gerçek ötegezegen olarak doğrulandığını açıkladı. Yalçınkaya, çalışmalarını farklı ülkelerdeki teleskoplar ve Türkiye’deki AUKR ile TUG teleskopları üzerinden sürdürdüğünü belirtti.
Keşfedilen ötegezegenler arasında TOI-6223b, Neptün büyüklüğünde ancak yıldızına çok yakın bir sıcak-Neptün. TOI-1743b ise Dünya’dan yaklaşık %70 daha büyük ve karasal yapıda bir Süper-Dünya. TOI-1743b, yıldızının etrafında sadece 4 günde bir turunu tamamlıyor ve yüksek enerjili ışınıma maruz kaldığı için atmosferini büyük olasılıkla kaybetmiş durumda.
TOI-5799c yaşam için umut vadediyor
TOI-5799 b (Varsayımsal görsel) TOI-5799 sisteminde ise TOI-5799b ve TOI-5799c ötegezegenleri keşfedildi. Her ikisi de Dünya’dan yaklaşık %70 daha büyük ve Süper-Dünya kategorisinde yer alıyor. TOI-5799b, yıldızına çok yakın ve turunu 4 günde tamamlıyor, bu nedenle yaşam ihtimali oldukça düşük. Öte yandan TOI-5799c, yıldızının yaşanabilir bölgesinde yer alıyor ve 14 günde bir turunu tamamlıyor. Gezegenin yüzey sıcaklığı yaklaşık 63 derece olarak tahmin ediliyor ancak atmosferin varlığı ve içeriği, sıcaklık üzerinde önemli bir etki yaratabilir. Eğer olası atmosferi çok kalınsa tıpkı Venüs gibi sera etkisi nedeniyle sıcaklığı çok daha yüksek olacak. Ancak Dünya gibi atmosferi yıldız ışığını yansıtabiliyorsa sıcaklık daha da soğuk olabilir.
TOI-5799 c (Varsayımsal görsel) Yalçınkaya, “Eğer yaşam varsa atmosferinde buna dair bazı biyoizler olabilir. İleride atmosferi gözlenip yaşam var mı, yok mu buna bakılabilir” derken atmosferi gözlemlenebilecek karasal gezegenler arasında TOI-5799c’nin en umut verici adaylardan biri olarak öne çıktığını “Birçok gezegende yaşam olabilir ama bu gezegende yaşam varsa bulunmasına müsaitlik gösteriyor” dedi.
JWST ile gözlem hedefleniyor
Çalışmada yer alan ve tezin danışmanlığını yürüten AÜ Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Genel Astronomi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özgür Baştürk ise “Her şeyden önce ‘TOI-5799c’nin bir atmosferinin olup olmadığını öğrenmek istiyoruz. Selçuk’un bir sonraki aşamada yapmak istediği çalışma da böyle bir çalışma. James Webb Uzay Teleskobu’yla, bu ötegezegenin geçişlerini gözleyip bir atmosferi var mı, atmosferinde yaşama delil sayılabilecek özellikler var mı, buna bakmak istiyoruz. Bu anlamda karasal gezegen olup da atmosferi bulunan bir gezegen yok ama bu gezegen buna sahip olabilecek az sayıda aday arasında yer alıyor. Az sayıda aday arasında yer aldığı için de James Webb Uzay Teleskobu’nun zaman içinde gözlemek isteyeceği adaylardan biri olacak” ifadelerini kullandı. kaynak: donanimhaber.com
Bir yanıt yazın