Çinli araştırmacılar, uçuş koşullarına göre çalışma prensibini dinamik olarak değiştirebilen yeni nesil bir “uyarlanabilir çevrimli motor” (ACE – Adaptive Cycle Engine) geliştirdi. Ülkedeki Mühendislik Termofiziği Enstitüsü tarafından yürütülen proje kapsamında geliştirilen motorun Mach 4’e (ses hızının dört katı) kadar verimli çalışabildiği ve benzer sınıftaki mevcut jet motorlarına kıyasla yüzde 27 ila yüzde 47 oranında daha yüksek itki üretebildiği bildirildi.
Yeni motor, yalnızca güç üretimiyle değil aynı zamanda yakıt tüketimini yaklaşık üçte bir oranında azaltmasıyla da dikkat çekiyor. Bu veriler doğruysa, Çin’in geliştirdiği sistem ABD’nin halihazırda 6. Nesil uçaklar için test aşamasında olan GE XA100 ve Pratt & Whitney XA101 uyarlanabilir çevrimli motorlarını performans açısından geride bırakabilir.
Klasik jet motorları -özellikle turbofan ve turbojet türleri- genellikle düşük hızlarda verimlilik, yüksek hızlarda ise ham güç için optimize edilir. Ancak her iki özelliği aynı anda sağlayamazlar. Uyarlanabilir çevrimli motor teknolojisi bu sınırlamayı ortadan kaldırarak iç hava akışı yollarını, basınç oranlarını ve yanma döngülerini anlık olarak değiştirebiliyor. Başka bir deyişle, bu sistem bir “akıllı motor” gibi davranarak uçuşun her evresinde kendi yapısını yeniden şekillendiriyor.
Çin yeni motorunda sınırları zorluyor
Örneğin kalkış veya seyir gibi ses altı uçuş aşamalarında motor, ek bypass kanalları açarak turbofan moduna geçebiliyor. Bu sayede daha sessiz ve yakıt açısından verimli bir şekilde çalışıyor. Yüksek hız veya savaş durumlarında ise hava akışını çekirdeğe yönlendirerek turbojet moduna geçiyor ve maksimum itki sağlıyor. Bu esneklik, tek bir motorun iki farklı motorun görevini birleştirmesine olanak tanıyor. ABD’nin mevcut uyarlanabilir çevrimli motorları, çift bypass sistemine (iki hava akışı kanalı) sahip. Çin’in yeni geliştirdiği tasarımda ise üçüncü bir soğuk hava akımı bulunuyor. Bu “üç akışlı yanma” ve “ara karışım” mimarisi, özellikle termal yönetim açısından büyük avantaj sağlıyor. Motor, elektronik bileşenlerden veya radar emici kaplamalardan kaynaklanan fazla ısıyı emebiliyor. Bu yapı aynı zamanda egzoz sıcaklığını düşürerek kızılötesi (IR) görünürlüğü azaltıyor, yani uçağa daha yüksek gizlilik (stealth) kabiliyeti kazandırıyor.
Yeni mimari, yüksek hızlarda hava girişinde yaşanan basınç kaybını da azaltarak hava alığı performansını iyileştiriyor. Ayrıca sistemde yer alan “bypass yanma odası”, bypass hattındaki havada da yakıt yakarak süpersonik hızlarda ek itki üretebiliyor. Bu yaklaşım, turbojet ile ramjet arasında bir hibrit yapı oluşturuyor ve hipersonik tahrik sistemlerine giden yolda önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Henüz motorun sadece yer tabanlı deneylerde denendiği söyleniyor. Ayrıca testlere dair spesifik ayrıntılar içeren belgeler de yayınlanmış değil. Dolayısıyla söylemlerin doğrulamak henüz mümkün değil. Yine de açıklanan üç akışlı uyarlanabilir çevrim ve bypass yanması gibi termodinamik prensipler günümüzde ABD ve Avrupa’da yürütülen ileri seviye motor araştırmalarıyla bilimsel olarak örtüşüyor. Eğer Çin’in verileri doğrulanırsa, bu yeni motor ülkenin bugüne kadar geliştirdiği en gelişmiş türbin motoru olacak.
kaynak: donanimhaber.com
Bir yanıt yazın